Jednostki samorządowe
Łosice
Nazwa jednostki: Gmina Miejsko-Wiejska
Dane teleadresowe:
Urząd Miasta i Gminy Łosice, ul. Piłsudskiego 6, 08-200 Łosice
tel. (83) 357 35 42, fax (83) 357 27 01
e-mail: umiglosice@pro.onet.pl
Strona www: losicegmw.e-bip.pl
Powierzchnia: 121 km2
Liczba mieszkańców: ponad 11 tys.
Położenie geograficzno-przyrodnicze: Miasto i Gmina Łosice liczące obecnie ponad 11 tysięcy mieszkańców położone są we wschodniej części województwa mazowieckiego w powiecie łosickim. Zajmowany obszar to powierzchnia 121 km2. Łosice stanowią lokalny węzeł komunikacji samochodowej. Zbiegają się tu trasy: Lublin - Białystok, Warszawa - Siedlce - Białystok, Warszawa - Janów Podlaski – Terespol. Przez północno-zachodnią część gminy przebiega linia kolejowa Warszawa - Hajnówka ze stacją w Niemojkach.
Łosice leżą na szlaku turystycznym do miejscowości nadbużańskich, położonych na terenie Parku Krajobrazowego „Podlaski Przełom Bugu”, a także do znanych i ciekawych miejsc kultu religijnego (Leśna Podlaska, Kodeń) oraz do słynnej w całym świecie stadniny koni w Janowie Podlaskim. Niewątpliwą atrakcję turystyczną stanowią również miejscowe zabytki architektury: Należą do nich m. in.:
- neogotycki kościół parafialny pod wezwaniem św. Zygmunta, zbudowany w latach 1906-1909. W ołtarzu głównym znajduje się obraz z XVII wieku - Matka Boska z Dzieciątkiem, natomiast ołtarzu bocznym słynący cudami obraz Matki Boskiej Przeczystej (XVII w.);
- dawny klasztor księży Komunistów, tzw. seminarium z pierwszej połowy XIX wieku, przebudowane na szpital;
- neogotycka kaplica cmentarna pod wezwaniem św. Stanisława; z 1845 r.,
- barokowa figura przydrożną wzniesiona w 1775 r.,
- pomnik Dzieci z Zamojszczyzny, zmarłych podczas transportu w 1943 r. w Łosicach, znajdujący się na miejscowym cmentarzu,
- zespół kościoła parafialnego w Niemojkach z 1783 r.,
- grodzisko w Dzięciołach zlokalizowane 6 km na północny wschód od Łosic, gdzie podczas badań archeologicznych natrafiono na fragmenty ceramiki i kości z okresu średniowiecza.
Dużą atrakcją Łosic jest zalew, usytuowany blisko centrum miasta i dworca PKS. W sezonie letnim czynny jest tu bar, wypożyczalnia kajaków i rowerów wodnych. W sąsiedztwie zalewu znajduje się Park XX-lecia PRL, który powstał w miejscu żydowskiego cmentarza utworzonego na mocy przywileju wydanego przez króla Jana III Sobieskiego w 1690 roku, zniszczonego przez hitlerowców w czasie II wojny światowej. 20 maja 2008 r. odbyła się uroczystość reedykacji cmentarza. Zbiór macew z łosickiego cmentarza jest najliczniejszą kolekcją żydowskiej sztuki kamieniarskiej na południowym Podlasiu. Najstarsze zachowane nagrobki pochodzą z pierwszej połowy XIX wieku.
Walory przyrodnicze
Teren Miasta i Gminy jest bardzo zróżnicowany pod względem wartości przyrodniczych, które można ocenić m.in. na podstawie występowania i rozmieszczenia różnych gatunków ptaków. Łącznie w ostatnich latach stwierdzono występowanie na obszarze miasta i gminy 115 gatunków ptaków lęgowych. Znaczącą część całego obszaru gminy zajmują środowiska mocno przekształcone, gdzie dominują pola uprawne. Wśród nich znajduje się niewielka liczba lasów i zadrzewień. Laski śródpolne to najczęściej ubogie drągowiny sosnowe.
Z punktu widzenia przyrodniczego najbardziej cennymi środowiskami wodnymi są stawy rybne w Woźnikach i Rudniku. Znajdują się one w dolinie Tocznej. Stanowią ostoję wielu lęgowych i przelotnych gatunków ptaków. Wśród ptaków lęgowych znajdują się gatunki zagrożone wyginięciem lub rzadkie w skali całego kraju czy regionu środkowo-wschodniej Polski. Wymienić tu można m.in.: bąka, zielonkę, perkoza rdzawoszyjego i błotniaka łąkowego. W miejscach tych spotyka się także wiele gatunków przelotnych z grupy wodno–błotnych, m.in. różne gatunki kaczek, gęsi oraz ptaki brodzące i siewkowe. Na podmokłych łąkach spotkać można dobrze zachowane, naturalne zespoły roślinne. Wzrok przyciągają kwitnące w maju i czerwcu łany firletki poszarpanej, ostrożenia łąkowego, jaskrów czy też lokalnie spotykane chronione storczyki – plamisty i krwisty. Wśród motyli obserwować można rzadko spotykane czerwończyki większe, czerwończyki fioletki i wiele innych.
Na terenie gminy, poza stawami rybnymi, niezwykle ważną rolę odgrywają niewielkie zbiorniki wodne, zarówno te o naturalnym charakterze, jak również sztuczne. Stanowią one bardzo ważne miejsca dla rozrodu wielu gatunków płazów (m.in. ropuch, żab wodnych, moczarowych i trawnych, kumaków nizinnych oraz traszek). Charakterystycznym elementem są wyniesienia terenu, które w wielu miejscach zostały zamienione na żwirownie, stanowiące bardzo ciekawe siedliska wielu sucho – i ciepłolubnych zwierząt oraz roślin. Urwiste skarpy w żwirowniach wykorzystują jaskółki brzegówki, które budują gniazda w wykopanych przez siebie norkach. Czasami zdarza się, że w takich miejscach zagnieździ się również kolorowy zimorodek lub niezwykle rzadka w Polsce żołna. Spośród roślin często spotyka się kocanki piaskowe – rośliny częściowo chronione. Żwirownie zasiedlane są często przez rzadkie i ciekawe gatunki owadów, m.in. motyle takie jak np.: paź królowej, modraszek korydon czy też przez świerszcze oraz grzebiuszkę ziemną – rzadkiego gatunku płaza bezogonowego.
Najbardziej urozmaicona jest wschodnia część gminy, gdzie znajduje się więcej terenów podmokłych oraz obszarów leśnych. Spotkać tu można częściej duże gatunki ssaków; sarny, dziki, lisy czy też od czasu do czasu wędrujące łosie. W lasach występują też ciekawe i jedne z największych w Polsce gatunki motyli dziennych – chronione: mieniak tęczowiec i strużnik oraz pokłonnik osinowiec i rusałka żałobnik. Dla przyrodników cały urozmaicony obszar gminy może służyć nadal jako poligon doświadczalny dla różnego rodzaju badań i obserwacji na długie lata. Nie sposób opisać bogactwa i różnorodności całej przyrody, która nadal jest niezwykle bogata, ale niestety często bezmyślnie niszczona.
Historia, dziedzictwo i kultura:
Pierwsze wzmianki o Łosicach pochodzą z 1264 roku. Początków Łosic można doszukiwać się w położonym o 6 km na płn. - wsch. od miasta, w sąsiedztwie wsi Dzięcioły, grodzisku średniowiecznym pochodzącym z okresu XI - XIII wieku. Położenie to uniemożliwiało rozwój ośrodka i jego prawidłowe funkcjonowanie, dlatego też na przełomie XV i XVI wieku zaistniała konieczność przeniesienia osady w inne miejsce.
Początek udokumentowanej historii miasta to zachowany w odpisie przywilej króla Aleksandra Jagiellończyka wystawiony w Radomiu 10 maja 1505 roku, na mocy którego miasto - Łosice leżące w Wlk. Ks. Lit. zostaje przeniesione z prawa ruskiego i litewskiego na prawo magdeburskie. Oznaczało to zwolnienie mieszczan łosickich od władzy i sądownictwa urzędników wielkoksiążęcych oraz uzyskanie uprawnień samorządowych - powoływanie wójta, burmistrza i rady miejskiej. Przywilej zezwalał na organizowanie cotygodniowego targu i czterech jarmarków rocznie. Mowa w nim także o przeniesieniu rynku w dogodniejsze miejsce, o budowie ratusza miejskiego. Pierwszych dokładniejszych danych o stanie miasta dostarcza inwentarz starostwa mielnickiego z 1551 roku. W Łosicach istniały w tym czasie dwie cerkwie pod wezwaniem św. Preczystej (Matki Boskiej) i św. Michała oraz dwa kościoły rzymskokatolickie pod wezwaniem św. Zygmunta i św. Ducha ufundowane i uposażone przez Zygmunta I w 1551 r.
W XVI wieku Łosice weszły w okres rozwoju gospodarczego, większość mieszkańców utrzymywała się z handlu, rzemiosła oraz różnorakich usług, handlowano trunkami, skórami, futrami, a także solą. Według rejestru poborów z 1580 roku w mieście istniało 47 stolarzy, 32 krawców, 20 piekarzy, 10 rzeźników, 8 krawców, 7 zdunów, 4 kowali, po 2 kuśniarzy, kropników, cieśli i młynarzy. Był też ślusarz, tokarz, bednarz, złotnik oraz tkacz. Niemal zupełną ruinę Łosic przyniosła wojna ze Szwecją w 1655 - 1660 r. Jednakże w drugiej połowie XVIII wieku nastąpiła powolna poprawa sytuacji. Podobnie jak w większości małych miast i miasteczek królewskich, w dziejach Łosic ustawicznie dostrzega się przejawy trwałego konfliktu pomiędzy miastem i starostami. Około 1560 roku Łosice wraz z południową częścią starostwa mielnickiego zostały wyodrębnione jako osobna dzierżawa, wkrótce potem nazwana starostwem. Od tego momentu aż do okresu rozbiorów Łosice spełniały tą funkcję. Po III rozbiorze znalazły się w zaborze austriackim, a w wyniku traktatu wiedeńskiego 1815 r. weszły w skład Królestwa Polskiego pod rządami cara Rosji.
W okresie powstania listopadowego w Łosicach formował się batalion płk. Raczyńskiego, do którego zaciągali się Łosiczanie oraz mieszkańcy okolicznych miejscowości. Przed i w czasie powstania styczniowego miejscowy lekarz Władysław Czarkowski kierował organizacją spiskową. Był twórcą kilkusetosobowego oddziału powstańczego, w jego mieszkaniu odbył się zjazd działaczy „czerwonych" z terenu województwa, na którym podjęto decyzję w sprawie ataków na garnizony carskie. Po zakończeniu powstania zaborca wprowadził represje na ludności polskiej w wyniku czego Łosice zostały pozbawione parafii rzymskokatolickiej, nastąpiła wzmożona rusyfikacja Polaków. Po powstaniu w 1867 r. Łosice utraciły prawa miejskie i zostały zdegradowane do roli gminy. Po odzyskaniu niepodległości w listopadzie 1918 r. Łosice włączono do powiatu konstantynowskiego (w woj. lubelskim), a w 1932 r. znalazły się na terenie powiatu siedleckiego.
W okresie II wojny światowej centrum Łosic zostało w dużym stopniu zniszczone. W wyniku nalotów lotniczych zbombardowana została żydowska bożnica. Represji poddana została wielotysięczna społeczność żydowska. W 1942 r. kilka tysięcy Żydów zostało wysłanych do Treblinki po likwidacji getta. Ziemia Łosicka była terenem wzmożonej działalności oddziałów BCh i AK, które często organizowały akcje zbrojne przeciwko okupantowi, szczególnie wsławił się oddział „Zenona”.
Po zakończeniu II wojny światowej zaczęło rozwijać się życie kulturalne i oświatowe. Powstawały szkoły średnie, które stały się ośrodkiem ponadregionalnym. Powolny rozwój miasteczka nad Toczną w latach powojennych został przyspieszony w momencie utworzenia powiatu łosickiego w 1956 r. z części powiatów: bialskiego, siedleckiego i sokołowskiego.
Aby spełniać rolę centrum administracyjnego, handlowego i kulturalnego w swoim regionie Łosice musiały ulec daleko idącym przeobrażeniom. Wiele inwestowano w tych latach i znaczny był wysiłek społeczeństwa miasta, by nadać mu kształt odpowiadający randze stolicy powiatu. Pierwszego czerwca 1975 roku Łosice weszły w skład województwa bialskopodlaskiego. W wyniku reorganizacji administracji, która miała miejsce w 1990 roku, zostały utworzone samorządy i Urzędy Rejonowe. W Łosicach utworzono Agendę Urzędu Rejonowego. W wyniku reformy administracyjnej przeprowadzonej w 1999 r. nasze miasto ponownie zostało siedzibą Powiatu Łosickiego pełniąc rolę ośrodka administracyjno-gospodarczego, jak też ośrodka handlowego i centrum oświatowym i medycznym dla sąsiednich gmin.
Klasztor księży Komunistów, tzw. seminarium z pierwszej połowy XIX w.
mapa
Neogotycka kaplica cmentarna pod wezwaniem św. Stanisława
Zespół kościoła parafialnego pod wezwaniem św. Zygmunta w Łosicach
ul. Jagiellońska 26
03-719 Warszawa
tel. (+48 22) 5979-100
fax (+48 22) 5979-290
e-mail: urzad@wrotamazowsza.pl
w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Mazowieckiego 2007-2013.