Jednostki samorządowe
Jastrząb
Nazwa jednostki: Gmina Wiejska Jastrząb
Dane teleadresowe:
Urząd Gminy Jastrząb, Plac Niepodległości 5, 26-502 Jastrząb
e-mail: jastrzab@gmina.waw.pl
Strona www: www.jastrzab.gmina.waw.pl
Powierzchnia: 54,79 km2
Liczba mieszkańców: 5 233
Położenie geograficzno-przyrodnicze: Gmina Jastrząb położona jest w południowo-zachodniej części województwa mazowieckiego, w powiecie szydłowieckim. Sąsiaduje:z gminami powiatu szydłowieckiego: od zachodu z miastem i gminą Szydłowiec, od wschodu z gminą Mirów, od północy z gminą Orońsko, od południa z gminą Skarżysko-Kościelne w powiecie Skarżysko-Kamienna, od wschodu z gminą Wierzbica w powiecie Radom.Gmina położona jest przy drodze krajowej E77 łączącej Kraków z Warszawą oraz drodze wojewódzkiej nr 727 relacji Szydłowiec - Wierzbica - Radom. Przez jej teren przebiega linia kolejowa. Strukturę administracyjną gminy tworzy 13 sołectw: Gąsawy Plebańskie, Gąsawy Rządowe, Gąsawy Rządowe-Niwy, Jastrząb, Kolonia Kuźnia, Kuźnia, Lipienice Górne, Lipienice Dolne, Orłów, Nowy Dwór, Śmiłów, Wola Lipieniecka Mała, Wola Lipieniecka Duża.
Gospodarka, przemysł, rolnictwo, inwestycje: Jastrząb jest gminą typowo wiejską, a jej podstawową funkcją jest rolnictwo. Użytki rolne stanowią 78,2% powierzchni ogólnej. W produkcji zwierzęcej przeważa hodowla trzody chlewnej i bydła. Produkcja rolna prowadzona jest głównie przez gospodarstwa indywidualne. Na terenie gminy przeważają gleby V i VI klasy. Istniejące przedsiębiorstwa to głównie zakłady kamieniarskie, zakłady stolarskie, sklepy spożywczo-przemysłowe i w niewielkim stopniu zakłady blacharstwa samochodowego.
Historia, dziedzictwo i kultura: Według Długosza Jastrząb został założony przez biskupa krakowskiego Wojciecha Jastrzębca w 1422 roku na miejscu po wykarczowanym lesie na terytorium iłżeckim, należącym do biskupów krakowskich. Został on zlokalizowany w pobliżu Gąsaw (dawne Gassawy, przy trakcie prowadzącym z Iłży do Skrzynna. Prawo lokacyjne dał miastu dnia 30 września 1427 r. następca biskupa Wojciecha Kardynał Zbigniew Oleśnicki, gdyż biskup Jastrzębiec objął w latach 1423 - 1430 posadę biskupa w Gnieźnie. Od nazwiska założyciela Jastrząb otrzymał nazwę i herb, którego treść po dziś dzień stanowią insygnia władzy biskupiej (mitra i pastorał) na czerwonym tle.
Miasto lokowane zostało na prawie tzw. magdebursko-niemieckim i otrzymało różne przywileje, potwierdzone przez kilku władców np. przez Władysława Jagiełło (1427 r.), Zygmunta I (1526 r.), Zygmunta Augusta (1548 i 1549 r.), Stefana Batorego (1578 r.), Jana Sobieskiego (1683 r.), Stanisława Augusta Poniatowskiego (1776 r.). Swobód tych strzegli biskupi krakowscy i w razie nadużyć popełnionych przez urzędników państwa, upominali się za swymi poddanymi.
W połowie XVI wieku w okolicach Jastrzębia rozwinęła się eksploatacja piaskowca i rudy żelaznej oraz powstały dwie kuźnie (tj. huty żelaza): Śmiłowska i Lipienicka. Jastrząb znany był w tym czasie ze zdrowotnych źródeł wody żelaza. Uzyskane w 1512 roku prawo składu żelaza w Szydłowcu stało się zaczątkiem przemysłu metalurgicznego. Wykonano tu m.in. żelazo kowalskie lub szereg gotowych wyrobów, w tym dużą ilość gwoździ dostarczanych m.in. na budowę zamku królewskiego w Wornowie. Dnia 27 lipca 1789 r. uchwałą sejmu Jastrząb przeszedł wraz z dobrami biskupimi na własność Rzeczypospolitej. W tych latach kraj przeżywał ciężkie momenty. Po wojnie z Rosją w 1792 r. nastąpił II rozbiór Polski, a po upadku powstania kościuszkowskiego w 1794 - III rozbiór. Los był nieubłagany dla Jastrzębia. W 1820 r. nastąpiło zniszczenie kościoła, zniszczeniu uległy również domy.
Dla miasta lata sławy i rozkwitu skończyły się z rokiem 1869, kiedy to z rozkazu cara Aleksandra II Jastrząb zamieniony został na osadę i włączony do gminy Rogów. Tak więc okres praw miejskich dla Jastrzębia zamyka się w 442 latach. Jednak równie ciekawe i ważne są wydarzenia, które miały miejsce kilkadziesiąt, kilkanaście czy nawet kilka lat temu.
Chyba niewątpliwie najważniejszym z tych wydarzeń było powstanie gminy Jastrząb. Gmina ta została powołana na mocy Dziennika Urzędowego Wojewódzkiej Rady Narodowej w Kielcach 8 grudnia 1972 r., a jej powstanie nastąpiło z dniem 1 stycznia 1973 r.
Na terenie gminy znajdują się jeden pomnik przyrody ożywionej. Jest nim dąb szypułkowy o średnicy 205 cm (na wysokości 1,3 m), znajdujący się w centralnej części miejscowości Jastrząb.
Obszar gminy położony jest głównie w zlewni rzeki Radomki - lewego dopływu Wisły, natomiast niewielki obszar (część południowa gminy - rejon wsi Gąsawy Rządowe i Gąsawy Rządowe Niwy) należy do zlewni rzeki Iłżanki.
Na terenie gminy znajduje się 2 kościoły, w tym jeden kościół erygowany w 1677 roku, rozbudowany i przebudowany w 1909 roku na neoromański. Drugi znajduje się w Gąsawach Rządowych
Na terenie gminy znajduje się zbiornik wodny z molem widokowym i estradowym, parkingi oraz plaża dla wypoczywających, boiska do piłki siatkowej plażowej, boisko do piłki nożnej plażowej, gastronomia.
Kościół w Jastrzębiu
Gimnazjum w Jastrzębiu
Przyroda w gminie Jastrząb
Zbiornik wodny w Jastrzębiu
ul. Jagiellońska 26
03-719 Warszawa
tel. (+48 22) 5979-100
fax (+48 22) 5979-290
e-mail: urzad@wrotamazowsza.pl
w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Mazowieckiego 2007-2013.