Nazwa jednostki: Urząd Miasta i Gminy Mordy

Dane teleadresowe:

Urząd Miasta i Gminy Mordy, ul. Kilińskiego 9, 08-140 Mordy

Godziny urzędowania: poniedziałek - piątek 8:00 - 16:00

tel. (25) 6415402

fax. (25) 6415115

e-mail: sekretariat@mordy.pl

Strona www: www.mordy.pl

Powierzchnia: 170,02 km²

Liczba mieszkańców: 5 903

Położenie geograficzno-przyrodnicze: Gmina miejsko-wiejska Mordy z miastem Mordy  położona jest na wschodzie Polski, we wschodniej części województwa mazowieckiego, w powiecie siedleckim,  subregionionie ostrołęcko-siedleckim. Przez teren gminy i miasta Mordy z zachodu na wschód przebiega droga wojewódzka nr 698 Siedlce – Łosice – Konstantynów - Terespol, realizująca powiązania zewnętrzne gminy z miastami powiatowymi Siedlcami i Łosicami.
Drogi powiatowe realizują powiązania gminy z siedzibą powiatu, z sąsiednimi gminami, powiązania wewnętrzne oraz obsługują przyległe zagospodarowanie.
Przez tereny gminy i teren administracyjny miasta Mordy przebiega linia kolejowa Siedlce – Mordy – Hajnówka – granica państwa z Białorusią. W sąsiedztwie południowej granicy gminy Mordy przebiega linia kolejowa Warszawa – Terespol oraz droga krajowa A2, od zachodniej do wschodniej granicy kraju.
Ważnym elementem usytuowania gminy jest bliskie sąsiedztwo ze wschodnią granicą Polski, z przejściami granicznymi w Terespolu i Koroszczynie (w odległości około 90 km).
Gmina Mordy położona jest na terenie Niziny Mazowieckiej (Środkowopolskiej), z czym wiąże się małe urozmaicenie krajobrazu, w którym przeważają płaskie i faliste równiny.
Rzeźba terenu miasta i gminy Mordy jest słabo zróżnicowana. Wysokości bezwzględne terenu wahają się od 145 m n.p.m. ( w dolinie Liwca – w zachodniej części gminy ) do 180 m n.p.m. na północnym wschodzie  ( w rejonie wsi Czołomyje).
Morfologicznie cały obszar gminy jest w obrębie wysoczyzny polodowcowej płaskiej, miejscami lekko falistej, o wysokościach względnych wynoszących do 5 m i spadkach terenu do 5 %. Licznie występują rozległe obniżenia powytopiskowe, o dość równym dnie. Urozmaiceniem rzeźby terenu gminy są wzgórza moreny czołowej, pagóry kamowe i pola piasków przewianych.
Dominującym typem krajobrazu w gminie Mordy jest krajobraz rolniczy, w którym podstawowym środowiskiem są pola uprawne. Pomimo prostej struktury i niewielkiej bioróżnorodności tego środowiska, krajobraz rolniczy jest obszarem wyłącznego występowania wielu gatunków roślin i zwierząt. Podstawową funkcją tego krajobrazu jest produkcja rolna, ale jest to także środowisko ważne z przyrodniczego punktu widzenia. Tylko w tym środowisku występują gatunki typowo polne lub charakterystyczne dla półotwartego krajobrazu rolniczego. Cechą charakterystyczną tego środowiska – nie tylko w gminie Mordy, ale na dużych obszarach wschodniej Polski – jest silne rozdrobnienie pól oraz bardzo duża liczba pojedynczych drzew lub kęp siedzących na miedzach, dróg dojazdowych do pól i łąk, często ze szpalerami drzew, rozproszona zabudowa wiejska. Cechy te powodują, że krajobraz rolniczy południowego Podlasia jest bardzo zróżnicowany, pozbawiony monotonii wielkoobszarowych pól. Sprzyja to występowaniu wielu gatunków roślin i zwierząt, szczególnie typowych dla środowisk półotwartych.
Szczególne znaczenie w utrzymaniu wysokich walorów przyrodniczych krajobrazu gminy mają doliny rzeczne. Na terenie Gminy Mordy jest fragment szerokiej doliny górnego Liwca. Rzeka na tym odcinku zachowała znaczne walory przyrodnicze, choć jej dolina została zmeliorowana i w dużym stopniu przekształcona. Naturalne torfowiska niskie występujące w dolinach rzecznych zostały przesuszone i zamienione w łąki, a fragmentami w pastwiska. Miejscami, zwłaszcza w korycie rzeki i torfiankach,  występują zbiorowiska wodne i szuwarowe. Na terenie Gminy Mordy są dwa obszary chronione Natura 2000 zatwierdzone decyzją Komisji Europejskiej
Dolina Liwca jest to Obszar Specjalnej Ochrony Ptaków, zajmujący około 43 % terytorium gminy Mordy, ostoja ptasia o randze E50 oraz lokalny korytarz ekologiczny. Występują tu co najmniej 33 gatunki ptaków z Załącznika I Dyrektywy Ptasiej i 13 gatunków z Polskiej czerwonej Księgi (PCK).
Dolina Liwca, obejmująca obszar 27 431,5 ha położony w województwie mazowieckim  w tym gmina Mordy (7 299,3 ha), Obszar chroniony jest ważną ostoją ptaków w okresie lęgowym. W okresie lęgowym obszar zasiedla co najmniej 1% populacji krajowej następujących gatunków ptaków: cyraneczka, cyranka, czernica, czajka, kulik wielki, rybitwa białowąsa, brodziec piskliwy, rycyk, perkoz rdzawoszyi, bocian biały, krzyżówka, błotniak stawowy, derkacz, sieweczka rzeczna, kszyk, rybitwa czarna, podróżniczek, strumieniówka, ortolan. W okresie wędrówek występuje w ilości do 4500 osobników gęś białoczelna i gęś zbożowa.

Gospodarka, przemysł, rolnictwo, inwestycje: Rolnictwo jest najważniejszą dziedziną gospodarki w Gminie Mordy. Wynika to z dużej ilości gruntów rolnych i wielopokoleniowej tradycji. Ogólna powierzchnia Gminy Mordy w podziale na poszczególne kategorie gruntów i ich % udział w ogólnej powierzchni gminy: użytki rolne – 13 013 ha (76,54 %),grunty leśne oraz zadrzewienia i zakrzewienia – 3 268 ha (19,22 %), pozostałe grunty (zabudowane i zurbanizowane, drogi, grunty pod wodami, nieużytki i tereny różne)  - 721 ha (4,24 %. Najwyższy udział w prowadzonej działalności mają podmioty gospodarcze zajmujące się robotami budowlanymi specjalistycznymi i handlem hurtowym i detalicznym oraz transportem drogowym towarów. Znaczący udział mają również podmioty w zakresie opieki zdrowotnej i działalności usługowej wspomagającej produkcję roślinną, a ponadto podmioty występujące w sekcji działalności fotograficznej, działalności agentów i brokerów ubezpieczeniowych oraz produkcji wyrobów z drewna.

Historia, dziedzictwo i kultura: Mordy należą do najstarszych osad na południowo-zachodnim Podlasiu. Początków osady należy szukać już w pierwszej połowie XIII wieku. Prawdopodobnie wtedy , że wtedy istniał tutaj gród będący częścią grupy grodzisk rozrzuconych w tej części Podlasia mających strzec tych ziemi przed najazdami Jaćwingów. O ziemie te walczyli książęta mazowieccy, książęta małopolscy, kniaziowie ruscy, Litwini i nawet zakon krzyżacki. Spory rozsądził w roku 1253 papież Innocenty IV przyznając je Bolesławowi Wstydliwemu księciu krakowskiemu. W ramach osadnictwa i tworzenia administracji polskiej w grodzie mordzkim osadzona została załoga pod dowództwem nieznanego z imienia rycerza herbu Samson pochodzącego z Koszyc. Od tego rycerza pochodzili późniejsi dziedzice włości mordzkiej – Koszyccy. W 1382 roku Podlasie zajął książę mazowiecki Janusz I. Rok później odbił je Jagiełło i przekazał księciu litewskiemu Witoldowi. W 1390 roku Podlasie wraca do księcia Janusza I wkrótce jednak odbiera je ponownie książę Witold. W Wielkim Księstwie Litewskim Podlasie a w tym i Mordy będą znajdować się aż do czasów unii lubelskiej w 1569 roku..
Pierwszym źródłem historycznym o Mordach jest pochodzący z 1408 roku akt fundacyjny parafii  pod wezwaniem Św. Michała Archanioła. Fundatorem pierwszego kościoła był Jan Koszycki, który nie tylko finansował budowę świątyni, ale również uposażył gruntami i dziesięciną z dwóch wsi .
Rodzina fundatora - Jana Koszyckiego - była właścicielem wsi Mordy do 1434r. Po tym roku, w wyniku koligacji, wieś przesz¬ła na własność Korczewskich herbu Korczak. W 1488 r. Stanisław Karczewski, zięć Jana Koszyckiego, otrzymał od Kazimierza Jagiellończyka przywilej na lokalizację miasta Mordy. Na początku XVI w., po¬przez małżeństwo wojewody połockiego - Stanisława Hlebowicza z Zofią Korczewską, Mordy stały się własnością Hlebowiczów, herbu Leliwa. W 1515 roku córka Hlebowicza – Elżbieta dostaje miasto w spadku. Po śmierci jej drugiego męża – Grzegorza Ościkowicza, wojewody trockiego herbu Trąby, sprzedaje Mordy wraz z szeregiem swych dóbr królowi polskiemu Zygmuntowi Staremu. W 1546 roku dobra przeszły w ręce króla Zygmunta Augusta, który nadaje je w 1552 roku Mikołajowi „Czarnemu” Radziwiłłowi. Miasto wtedy staje się ważnym ośrodkiem protestanckim. W 1563 roku odbył się tutaj synod w którym wzięło udział 42 pastorów z Litwy i Podlasia. W 1571 r. świątynia wróciła do kościoła katolickiego. W tym samym roku Radziwiłłowie zamienili Mordy na dobra Świerzno należące do Pawła Ciecierskiego herbu Rawicz. W posiadaniu rodziny Ciecierskich będą Mordy aż do roku 1803 z krótką przerwą w latach 1680-1717, kiedy właścicielami będą Godlewscy.
Przełom XVI i XVII w. dla miasta jest okresem świetności i rozwoju. W tym czasie to liczący się ośrodek handlowo-rzemieślniczy.
W latach "potopu szwedzkiego" oraz podczas najazdów wojsk węgierskich i tatarskich miasto i dobra ziemskie Ciecierskich  uległy znacznemu zniszczeniu. W ruinę popadł kościół i zamek obronny - siedziba właścicieli. W I połowie XVII w. Ciecierscy wznoszą w nowej formie obie te budowle. Miasto zyskuje jeszcze na znaczeniu w roku 1664 i 1684, kiedy to otrzymuje dwa kolejne przywileje jarmarków. Drugi z nich Mordy otrzymują już wtedy, kiedy są - począwszy od 1680 r. - w posiadaniu Godlewskich herbu Gozdawa. Ród ten był  spokrewniony z Ciecierskimi . Pierwszym właścicielem Mordów z tego rodu był Stanisław Godle¬wski kasztelan podlaski.  Natomiast  do 1717r. - jego syn, Jan Godlewski. podkomorzy nurski. Obaj Godlewscy rozpoczęli w Mordach budowę nowego, murowanego kościoła.
W l717r. dobra mordzkie przechodzą w ręce Baltazara Ciecierskiego. Kontynuuje on dalszą budowę kościoła – ukończono ją w 1738 roku - oraz prawdopodobnie prze¬rabia zamek obronny na barokowy pałac. Rodzina Ciecierskich pozo¬staje właścicielem tych dóbr ziemskich aż do początku XIX w. Wła¬ścicielami tego majątku byli kolejno: do 1750r. - Baltazar Ciecierski; w latach 1750-1766 jego syn Ignacy a po jego śmierci młodszy brat Jakub Ciecierski - stolnik drohiczyński. W latach 1798-1803 Mordy stanowiły własność syna Jakuba – Dominika.
Po III rozbiorze Polski Mordy znalazły się w zaborze austriackim. W 1803r. Ciecierscy zamienili dobra mordzkie na Ciechanowiec, którego właścicielem był pruski radca - Fryderyk Kuhlen. Ten jednak sprzedaje zaniedbane, zniszczone działaniami wojennymi i pożarami dobra Bankowi Głównemu Berlińskiemu.
Od 1828 roku Mordy stają się własnością króla pruskiego Fryderyka Wilhelma II. Władca darowuje je swojej córce, późniejszej żonie cara Wszechrosji Mikołaja, jako wiano. W roku 1830 miasto Mordy z jego przyległościami, odkupuje od Banku Głównego Berlińskiego Bank Rządu Królestwa Polskiego.
Listopad 1837r. rozpoczyna  nową kartę historii miasta. Samo miasto i dobra ziemskie są zniszczone wojnami i zaniedbane. Brak inicjatyw gospodarczych, wszystko popada w stagnację i ruinę. W takim to momencie odkupuje dobra Jan Zembrzuski, herbu Doliwa.
Majątek był bardzo zaniedbany, a pałac zdewastowany. Nowy właściciel usprawnił znacznie gospodarkę rolną, odkupił od żydowskiego właściciela o nieznanym nam nazwisku browar i gorzelnię, uruchomił garbarnię i dwie karczmy, odbudował spichlerz i pozostałe budynki gospodarcze. Uczynił też wiele dla miasta, wznosząc kaplicę cmentarną, mały szpital dla mieszkańców, zakładając szkółkę elementarną, wyposażając w sprzęt straż pożarną. No i przebudował pałac, dodając do dwukondygnacyjnego budynku głównego dwa trzykondygnacyjne skrzydła boczne.
W 1867 roku, mimo starań rodziny,  władze carskie odebrały Mordom prawa miejskie. Była to kara za pomoc powstańcom i udział  mieszkańców miasteczka i okolicznych wiosek w powstaniu styczniowym Prawa miejskie przywrócono dopiero w 1919 roku już w niepodległej Polsce.
Na mocy testamentu Jana Zembrzuskiego z lipca 1874r. właścicielem Mordów zostaje Jan Teodor Engelberg s. Ludwika Zembrzuskiego. Przebudował on ponownie pałac przy którym założył nowy park.
W 1908 roku zawiązało się w Mordach towarzystwo ochotniczych straży ogniowych. Organizatorem pierwszej stałej jednostki był miejscowy rolnik Józef Bujanowski. W 1915 roku zarejestrowanych było 15 strażaków. Na początku XX wieku (lata 1903-1906) wybudowano, przechodzącą południowym skrajem Mordów, linię kolejową, łączącą Siedlce z Hajnówką. W 1906 roku miało miejsce otwarcie tego szlaku komunikacyjnego. W tym samym roku wybudowano poza miastem dworzec kolejowy i wieżę ciśnień.
Jan Teodor Engelberg Zembrzuski pozostawał właścicielem Mordów przez 36 lat, do 1912 roku. Wtedy to sprzedał znacznie już pomniejszony, o rozparcelowane Czepielin, Doliwo i większą część Czołomyj, liczący już tylko 3773 morgi majątek, Henrykowi Przewłockiemu za kwotę 825 tys. rubli. Przewłoccy byli ostatnimi właścicielami dóbr mordzkich. W 1944 roku Henryk Przewłocki został aresztowany przez NKWD i wywieziony do sowieckiego łagru w Borowicach, gdzie w 1946 roku zmarł. A rok wcześniej jego majątek upaństwowiono.
W czasie pierwszej wojny światowej miasto ucierpiało do zniszczeń wojennych, dokonanych zarówno przez wycofujące się wojska rosyjskie jak i późniejsze rekwizycje i kontrybucje władz niemieckich.
W okresie międzywojennym wybudowano w Mordach nowy budynek szkoły (1928 r,) przy dzisiejszej ulicy 3 Maja. W roku 1932 odbyły się w mieście i okolicy wielkie manewry wojska polskiego pod dowództwem generała Bolesława Wieniawy-Dlugoszowskiego osobistego adiutanta marszałka Józefa Piłsudskiego.
Po wybuchu drugiej wojny światowej Mordy zostały zbombardowane 8 września 1939 r. Bombardowania te doprowadziły do pożarów we wschodniej części miasta. 22 września do Mordów wkroczyli Rosjanie, ale po podpisaniu nowego układu z Niemcami w dniu 28 września wycofali się na wschód zostawiając miasto Niemcom. Okupanci w 1940 roku utworzyli w Mordach getto dla ludności żydowskiej. 22 sierpnia 1942 roku getto zlikwidowano przewożąc jego mieszkańców do obozu zagłady w Treblince, gdzie prawie wszystkich uśmiercono.
W okresie okupacji w Mordach i okolicy działały zbrojne organizacje walczące z Niemcami: Armia Krajowa i Bataliony Chłopskie. Prowadzono tajne nauczanie.
Po wkroczeniu do Mordów Armii Czerwonej w dniu 28 lipca 1944 r. rozpoczęto tutaj tworzenie oddziałów 8 Dywizji Piechoty Wojska Polskiego. W pałacu ulokował się sztab 34 pułku piechoty.
W wyniku wojny i zagłady Żydów Mordy straciły ponad połowę swoich mieszkańców. Liczba ich powoli rosła ale nigdy nie udało się osiągnąć stanu z 1938 roku – ponad 3500.
W okresie PRL wybudowano w Mordach nową szkołę tzw. Tysiąclatkę (1962 r.); nowy Dom Kultury (1966). 22 maja 1971 wybudowano drugą, leżącą bliżej miasta stację kolejową. Zatrudnienie mieszkańcy znajdowali w Zakładzie Mleczarskim, Gminnej Spółdzielni i Kółku Rolniczym. Działała tutaj jedyna w Polsce szkoła średnia – Technikum Terenów Zieleni.
Już w wolnej Polsce rozpoczęto Mordach wiele inwestycji poprawiających codzienne życie mieszkańców. Miasto zostało zwodociągowane i skanalizowane, wybudowano oczyszczalnię ścieków.